Τα πρώτα χρόνια της ζωής μας είναι πολύ καθοριστικά για την στοματική κατάσταση και υγειά μας και ως ενήλικες για δύο πολύ σημαντικούς λόγους, πρώτον διότι τότε δημιουργούνται οι συνήθειες στοματικής υγιεινής που θα ακολουθούμε και στην ενήλικη ζωή μας και δεύτερον διότι σε αυτή την ηλικία τα δόντια μας είναι πολύ ευαίσθητα.
Στα παιδιά από την ηλικία του πρώτου έτους πρέπει να μάθουμε να τους καθαρίζουμε τα δοντάκια αρχικά με μια γάζα μετά το φαγητό και μετά με μια παιδική οδοντόβουρτσα χωρίς οδοντόκρεμα. μετά την ηλικία των 3 ετών προτρέπουμε τα παιδιά να βουρτσίζουν μόνα τους τα δόντια τους και μόνο μετά τα 4-5, όταν μπορούν να φτύσουν την οδοντόκρεμα, αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε παιδική οδοντόκρεμα ενώ κανονική (ενηλίκων) μετά τα δέκα έτη. Έτσι το παιδί συνηθίζει από πολύ μικρό να φροντίζει το στόμα του και θα αποκτήσει μια πολύ χρήσιμη συνήθεια για όλη του τη ζωή προλαμβάνοντας την καταστροφή δοντιών και ούλων.
Τα πρώτα νεογιλά (παιδικά) δόντια αρχίζουν να ανατέλλουν περίπου στους 6 μήνες ενώ τα πρώτα μόνιμα (κανονικά) συνήθως στα 6 χρόνια περίπου.
Τα πρώτα δόντια είναι, είκοσι (20) στο σύνολό τους, τα οποία αρχίζουν να εμφανίζονται στο στόμα του παιδιού τον έκτο μήνα, μετά την γέννηση του και η ανατολή τους συμπληρώνεται περίπου τον εικοστό τέταρτο μήνα (η εμφάνιση μέσα στο στόμα και των είκοσι νεογιλών δοντιών). Μέχρι την ηλικία των 6 -7 χρόνων διατηρούνται στη στοματική κοιλότητα, οπότε αρχίζει η σταδιακή απόπτωσή τους και η αντικατάσταση από τα μόνιμα δόντια, τα οποία είναι συνολικά τριάντα δύο (32) Το τελευταίο νεογιλό δόντι πέφτει από το στόμα περίπου στην ηλικία των 12 χρόνων.
Η χρονολογική ανάπτυξη των νεογιλών δοντιών είναι:
6ος μήνας κεντρικοί τομείς κάτω γνάθου
10ος μήνας κεντρικοί τομείς άνω γνάθου
11ος μήνας πλάγιοι τομείς άνω γνάθου
13ος μήνας πλάγιοι τομείς κάτω γνάθου
16ος μήνας πρώτοι γομφίοι άνω και κάτω γνάθου
19ος μήνας κυνόδοντες άνω και κάτω γνάθου
27ος μήνας δεύτεροι γομφίοι κάτω γνάθου
30ος μήνας δεύτεροι γομφίοι άνω γνάθου
Αντίστοιχα η χρονολογική ανάπτυξη των μονίμων δοντιών είναι:
6ος - 7ος χρόνος κεντρικός τομέας κάτω γνάθου, πρώτος γομφίος άνω γνάθου, πρώτος γομφίος κάτω γνάθου
7ος - 8ος χρόνος κεντρικός τομέας άνω γνάθου, πλάγιος τομέας κάτω γνάθου
8ος – 9ος χρόνος πλάγιος τομέας άνω γνάθου
10ος – 11ος χρόνος πρώτος προγόμφιος άνω γνάθου
10ος – 12ος χρόνος κυνόδοντας κάτω γνάθου, πρώτος προγόμφιος κάτω γνάθου, δεύτερος προγόμφιος άνω γνάθου
11ος – 12ος χρόνος κυνόδοντας άνω γνάθου, δεύτερος προγόμφιος κάτω γνάθου
12ος – 13ος χρόνος δεύτερος γομφίος άνω κ κάτω γνάθου
17ος – 21ος χρόνος τρίτος γομφίος(φρονιμίτης) άνω κ κάτω γνάθου.
Όταν ανατέλλουν μόνιμα δόντια και τα αντίστοιχα νεογιλά δεν κινούνται για να πέσουν, θα πρέπει άμεσα να αφαιρούνται από τον οδοντίατρο.
Τα δόντια μας λοιπόν, νεογιλά και μόνιμα όταν εμφανίζονται στο στόμα είναι πολύ ευαίσθητα και εύκολο να χαλάσουν γιατί δεν έχουν ωριμάσει κατασκευαστικά και τους λείπει ένα βασικό συστατικό τους το φθόριο. Το φθόριο βοηθά στην αύξηση αντοχής των δοντιών στην τερηδόνα και χρησιμοποιείται για την πρόληψη και μείωση της τερηδόνας στα παιδικά δόντια από τον Οδοντίατρο.Άλλες πηγές πρόσληψης φθορίου είναι :
● Μέσω του πόσιμου νερού
● Μέσω του αλατιού
● Μέσω του γάλακτος
● Μέσω της οδοντόκρεμας με φθόριο
● Μέσω των στοματικών διαλυμάτων που περιέχουν φθόριο
● Μέσω των ειδικών δισκίων ή σταγόνων κ.α.
Η φθορίωση ενδείκνυται να αρχίζει λίγο πριν την ανατολή του πρώτου μόνιμου δοντιού στην γνάθο, δηλαδή σε ηλικία 4-5 ετών. Η διαδικασία είναι πολύ απλή, ανώδυνη και ακίνδυνη. Χρησιμοποιούμε ειδικό gel φθορίου που τοποθετείται σε όλα τα δόντια του παιδιού εύκολα περίπου για ένα λεπτό. Προσφέρουμε έτσι μεγάλες ποσότητες φθορίου στα δόντια ενισχύοντας την άμυνά τους ώστε να μην προσβάλλονται εύκολα από την τερηδόνα αργότερα.
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΜΦΡΑΞΕΙΣ:
Οι προληπτικές εμφράξεις ή Sealants είναι μία μέθοδος που εφαρμόζουμε για να καταπολεμήσουμε τον τερηδονισμό των δοντιών. Πιο συγκεκριμένα, καλύπτουμε την μασητική επιφάνεια ενός δοντιού με ειδική σύνθετη ρητίνη για να προστατεύσουμε ορισμένα δόντια που είναι επιρρεπή σε τερηδόναΕφαρμόζεται σε:
● παιδιά 6-8 ετών για να προστατεύσουμε τους πρώτους μόνιμους γομφίους που μόλις ανέτειλαν στο στόμα
● σε περιπτώσεις πίσω δοντιών με βαθιές αύλακες
● σε άτομα με ειδικές ανάγκες που δεν τους επιτρέπει να εφαρμόσουν σωστή στοματική υγιεινή
● σε ορισμένες περιπτώσεις αρχόμενης τερηδόναςΗ όλη διαδικασία είναι εντελώς ανώδυνη, απαιτεί λιγοστό χρόνο και δεν χρειάζεται καθόλου τρόχισμα του δοντιούΗ διάρκεια των εμφράξεων έχουν χρόνο ζωής μέχρι πέντε χρόνια και σίγουρα χρειάζονται επανέλεγχο μία φορά το χρόνο για να διαπιστώνεται η κατάστασή τους.
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Από την ηλικία από 4-5 χρονών όλα τα παιδιά κάθε έξη μήνες θα πρέπει προληπτικά να επισκέπτονται τον οδοντίατρο ώστε:
1. να γίνεται έλεγχος των δοντιών και ειδικά των μονίμων ώστε αν κάποιο πάει να χαλάσει αμέσως να σφραγίζεται και να μην επεκτείνεται γρήγορα η τερηδόνα. τα δόντια των ενήλικων, τις περισσότερες φορές έχουν αρχίσει να χαλάνε στην σχολική τους ηλικία.
2. να γίνεται καθαρισμός και φθορίωση
3. να ελέγχει ο οδοντίατρος τη σειρά και τη θέση των δοντιών που ανατέλλουν και να παρεμβαίνει εγκαίρως όπου χρειάζεται.
4. να εξοικειωθεί το παιδί με τον οδοντίατρο και να μην φοβάται. Επίσης όταν προσέρχεται ένα παιδί προληπτικά στο ιατρείο αποφεύγετε η καταστροφή των δοντιών και πιθανές επώδυνες θεραπείες που προκαλούν φόβο του παιδιού αλλά και του μελλοντικού ενήλικα για τον οδοντίατρο.
5. να μάθει το παιδί από μικρό να βουρτσίζει σωστά να δόντια του αλλά και οι γονείς να ενημερωθούν για τη σωστή στοματική φροντίδα αλλά και διατροφή που θα πρέπει να ακολουθούν, τα παιδιά.
ΣΤΟΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΙΣ
Με τον όρο στοματικές έξεις εννοούμε επαναλαμβανόμενες πράξεις οι οποίες παρατείνονται μετά την βρεφική ηλικία κατά την οποία θεωρούνται φυσιολογικές. Ανάμεσα στις πιο συνηθισμένες έξεις περιλαμβάνονται ο βρυγμός, ο θηλασμός των δακτύλων, η απομύζηση του κάτω χείλους και των παρειών (μάγουλα), το δάγκωμα μολυβιών, η ονυχοφαγία κ.λπ. Οι έξεις αυτές μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στην εμφάνιση και την λειτουργία των δοντιών και του στόματος.
Που οφείλονται;
Τα αίτια που παρατείνουν τις στοματικές έξεις πέραν της βρεφικής ηλικίας είναι ψυχολογικά και συνήθως αφορούν
• Άγχος
• Έλλειψη στοργής ή εμπιστοσύνης
• Ταραγμένη οικογενειακή ατμόσφαιρα
• Συγκρούσεις στο σχολικό ή κοινωνικό περιβάλλον.
Εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, οι έξεις μπορούν να επιμείνουν και μετά την ενηλικίωση. Οι στοματικές έξεις ξεκινούν κατά την περίοδο της νηπιακής και της παιδικής ηλικίας με κυριότερη από αυτές τον θηλασμό των δακτύλων. Περισσότερα από 50% από τα βρέφη πιπιλούν τα δάκτυλά τους και κατά αυτή την χρονική περίοδο δεν θεωρείται επιβλαβής ενέργεια. Μικροανωμαλίες που τυχόν δημιουργήθηκαν θεραπεύονται μόνες τους όταν το βρέφος σταματήσει την εκμύζηση. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν η εκμύζηση συνεχίζεται μετά τα 4,5 ή 6 χρόνια και γίνεται πια μια επιβλαβής στοματική έξη που δημιουργεί συχνά ανωμαλίες στα δόντια και στις γνάθους όπως απόκλιση των πρόσθιων πάνω δοντιών προς τα έξω, απόκλιση ή συνωστισμός των πρόσθιων κάτω δοντιών, προβλήματα συνολικότερα στην πάνω ή στην κάτω γνάθο, χασμοδοντία (να μένει μπροστά ανοικτό το στόμα όταν το κλείνουμε), γωνιώδης υπερώα(αύξηση του φυσιολογικού βάθους της).
Η δημιουργία ή όχι ανωμαλιών εξαρτάται από την προδιάθεση του οργανισμού, από την ένταση και την συχνότητα με την οποία εκμυζά το δάκτυλο του. Το παιδί πολύ συχνά αισθάνεται ενοχές για την παράταση αυτής της έξης. Γι' αυτό τον λόγο χρειάζεται από την πλευρά του γιατρού καλοσύνη, αγάπη και εμπιστοσύνη ώστε να μπορέσει να εξηγήσει στο παιδί τις συνέπειες που θα έχει από αυτή την κακή συνήθεια. Καλό θα είναι οι γονείς να μην παρεμβαίνουν καθόλου ανάμεσα στο γιατρό και το παιδί. Σε κάποιες περιπτώσεις ενδείκνυται η κατασκευή ειδικού ορθοδοντικού μηχανήματος που εμποδίζει το παιδί να συνεχίζει π.χ την εκμύζηση του δακτύλου.
Ένα άλλο μέσο που έχει στην διάθεσή του ο γιατρός είναι η δημιουργία ενός ημερολογίου στοματικών έξεων του παιδιού με στόχο να φέρει στη συνείδηση του παιδιού αυτή την αθέλητη πράξη για να αποκτήσει την επίγνωση της. Έτσι ο μικρός ασθενής μπορεί να γράφει κάθε μέρα με μολύβι πότε και πως πιπίλισε το δάκτυλό του. Το ημερολόγιο το ελέγχει ο γιατρός στην επόμενη επίσκεψη, και μετά από 2-3 επισκέψεις και όταν ο γιατρός κρίνει ότι έφθασε η ώρα συντάσσει ένα "συμφωνητικό" με τον μικρό, που αναλαμβάνει την υποχρέωση να σταματήσει την έξη μέχρι την επόμενη επίσκεψη.